OSTEOPOROZ VE DİŞ HEKİMİLİĞİ

OSTEOPOROZ NEDİR?

Osteoporoz, kemiğin kalitesinin ve gücünün azalması sonucu kırılgan hale gelmesidir. Diğer bir deyişle kemiklerin içerisinde boşluklar oluşması ve birim hacme düşen kemik kütlesinin azalmasıdır. Kemik yapımı ve yıkımı devamlı olarak kendini yenileyen dinamik bir süreçtir. İskelet kütlesi, kemik yapısındaki bu hassas denge sayesinde kendini korur. Osteoporozda bu denge yıkım lehine bozulur ve kemikte hem mineral, hem de matriks kaybı oluşur. Bunun sonucunda da kemiklerde kırıklar ve devamında başka sorunlar oluşur. Osteoporoz kronik bir iskelet sistemi hastalığıdır. Her iki cinste de kalça, omurga, bilek ve diğer bölgelerde kırık riskinin artmasına yol açar. Osteoporoz yani kemik erimesi toplumun yaşlanmasıyla göz önünde bulundurulması gereken bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir.

OSTEOPOROZ NEDENLERİ NELERDİR?

• Yetersiz D vitamini, kalsiyum ve fosfor alımı
• İleri yaş
• Cinsiyetin kadın olması (özellikle menopoz sonrası ve 50 yaş üstü kadınlar çünkü kadınlarda menopoz sonrası östrojen azalır)
• Romatoid artrit gibi iltihaplı eklem romatizmaları
• Son dönem böbrek yetmezliği
• Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), Kronik karaciğer hastalığı
• Lösemi, multiple myelom, lenfoma gibi kanserler
• Bağırsaklardaki emilim bozukluğu
• Düzenli kullanılan kortizon, depresyon ilaçları, kan sulandırıcılar, bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar, mide koruyucu ilaçlar, epilepsi ilaçları, organ nakillerinden sonra kullanılan bazı ilaçlar, bazı kanser ilaçları ve tiroid hormonu ilaçlarının kullanımı
• Cinsiyet hormonlarındaki düşüklükler
• Genetik yatkınlık
• Tiroid hormonlarına ilişkin bozukluklar
• Adrenal bez hastalıkları
• Sigara ve alkol kullanımı
• Menopoz öncesi dönemde yumurtalıkların alınması
• Hareketsiz yaşam tarzı
• Beslenme bozukluğu ve düşük kilolu olma
• Yüksek doğurganlık hızı
• Aşırı kahve tüketimi

OSTEOPOROZUN ÇENE KEMİKLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Osteoporoz tespiti kemik yoğunluk ölçümü ile yapılır. Kemik yoğunluğunda çıkan değerler genç erişkin kişilerin değerleri ile karşılaştırılır ve normalden sapmalar T skoru değerini verir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) T skoru verilerine göre sınıflandırma yapmıştır.

T skoru değeri;

• -2,5 değerinin altında ise osteoporoz teşhisi konulmaktadır.
• -1 ile -2,5 arasında ise tam kemik erimesi yani osteoporoz denilmemekte ama osteopeni yani kemik erimesinin başlangıcı tanımı kullanılmaktadır.
• T skoru -1’in üzerinde ise osteoporoz değeri normaldir.

Osteoporozu olan bir hastada, maksilla (üst çene) ve mandibulanın (alt çene) kemik dansitesinde belirgin bir azalma meydana gelir. Trabeküller belirsiz, ince veya tamamen siliktir. Ayrıca burun ve maksiller sinüsler, kemiğin kortikal sınırı gibi anatomik yapılar daha az belirgindir. Lamina dura, osteoporozun şiddetli olduğu durumlarda tamamen yok olabilir. Osteoporozlu bireylerdeki artan kemik rezorbsiyonu ileri dönemlerde implant endikasyonlarını ve protez tutuculuğunu sınırlandırır.

OSTEOPOROZ VE ALVEOLAR KEMİK KAYBI

Kortikal porozitenin mandibulada yaşla beraber artış gösterdiği ve kemik rezorpsiyonu ve depozisyonunun da zıt olacak şekilde alveolar kemikte daha aktif olduğu bilinmektedir. Alveolar proçeste kemik yenilenme (turnover) oranının uzun kemiklere göre daha yüksek olması sebebiyle osteoporozda olduğu gibi rezorpsiyon ve depozisyon arasındaki sistemik bir dengesizlik halinde vücudun diğer kısımlarına nazaran alveolar kemiklerde daha önce bulgu vereceği ileri sürülmüştür.

Mandibulada metabolik kemik kaybı değerlendirilirken mandibulanın kortikal kalınlığı, bir parametre olarak kullanılır. Kortikal kalınlığın 1 mm’den az olması metabolik kemik kaybının göstergesidir.

Ayrıca osteoporoz şikayeti olan kişilerde maksiller alveoler kemiğin sagittal yöndeki rezorpsiyonunun diğer hastalara oranla belirgin şekilde daha fazla olduğu görülmüştür.

Özellikle dişsiz bireylerde alveolar kemik rezorpsiyonu sık karşılaşılan bir problemdir ve osteoporoz ile rezidüel kret rezorpsiyonunun ilişkili olduğu görülmüştür. Hastaların protezleri uyumsuz hale gelinceye kadar alveolar kretteki bu rezorpsiyon fark edilemeyebilir. Bu sebeple, hangi hastada ne kadar kemik kaybı olabileceğini önceden belirlemek ve hastaların sahip olduğu fiziksel avantaj ve dezavantajlar hakkında bilgi sahibi olmak uygun bir protetik planlama yapmak açısından oldukça önemlidir.

Diş hekimliği tedavilerinde kemik kalitesinin belirlenmesi,kırık riskinin ve düşük kemik kütlesinin belirlenmesi, komplikasyonların ve ağrının önlenmesi,implant planlama aşaması için büyük öneme sahiptir. Hastaya uygulanacak implantların açısı, sayısı, yeri, çapı ve anatomik oluşumlarla ilişkisi kemik miktarı, kalitesi ve yoğunluğuna göre değişmektedir. Ayrıca alveolar kemik morfolojisi ve kalitesi hastaya uygulanmış olan dental implantların iyileşme sürecinde önemli rol oynamaktadır.

OSTEOPOROZ İÇİN ERKEN TEŞHİS

Diş hekimliğinde sürekli olarak kullanılan panoramik ve periapikal filmler osteoporozun erken teşhisinde büyük bir öneme sahiptir. Dijitalize edilmiş dental radyograflarda, maksilla ve mandibuladaki trabeküler değişikliklerin farkedilmesi, osteoporozun erken belirtileri olabilir. Ayrıca maksillanın ön bölgesi osteoporoz özellikleri en iyi gösteren bölge olduğundan filmlerin yorumlamasında özellikle dikkat edilmelidir.

Sonuç olarak;

Unutulmamalıdır ki osteoporoz bugün en büyük toplumsal sağlık sorunlarından biridir. Kırıkların ya da olası komplikasyonların önlenebilmesi açısından erken tanı konulması önemlidir. Ayrıca erken teşhis, kemik kaybının azaltılması veya durdurulması açısından da ciddi bir öneme sahiptir. Özel muayenehane veya kurumsal kliniklerde çalışan diş hekimleri, osteoporoz için risk grubunda olan ve ileri yaşta çok sayıda hastayla karşılaştığından dental tedaviler sırasında çene kemiklerinin klinik ve radyolojik incelemelerini yaparak osteoporoz teşhisinde önemli bir yer edinebilirler.

Sağlıklı günler dileriz.